این روزها بسیاری از اساتید اقتصاد از حبابی شدن بورس می گویند. مقالاتی که تقریبا همه روزه در جراید و فضای مجازی استدلال هایی بر حبابی بودن بازار می کنند.
آخرین آنها سرمقاله امروز استاد سابق و بسیار محترم بنده دکتر حسن درگاهی در دنیای اقتصاد است.
علی رغم این هشدارها ولیکن رفتار آحاد مردم هیچ اثری از هشدارهای اقتصاددانان در خود نشان نمی دهد.
چگونه قیمتی که تا این حد حبابی است ولی نه تنها دست نامرئی بازار با مکانیزم خود تنظیمش آن را اصلاح نکرده،
بلکه حتی این حجم از هشدارهای اساتید اقتصاد هم بی اثر است؟
به نظر می رسد مساله به همین سادگی ها نباشد.
آیا می توان تبیین ساده ای برای این رفتار ارائه کرد؟
کوتاه ترین و ساده ترین تبیین یک کلمه است: انتظارات آینده نگر.
کمی مفصل تر به نظر می رسد اکثریت جامعه ایرانی در فضای مبهم آینده کشور، تورم بالایی را پیش بینی کرده است.
برای توضیح مکانیزم انتظارات مدل های ریاضی پیچیده ای ایجاد شده است. اما برای درک این مکانیزم نیازی به دانستن این روابط ریاضی نیست.
برای درک اثرات ملموس تر رابطه انتظارات و قیمت در بورس ایران، نگاهی به یک بازار عجیب دیگر یعنی رمز ارزها نکات آموزنده ای در خود دارد.
آیا رمز ارز یک دارایی دارای ارزش ذاتی است؟ خیر
آیا صورت سود و زیان سه ماهه و شش ماهه منتشر می کند؟ خیر
پس چرا فقط در 5 روز اخیر بیت کوین حدود 40 درصد افزایش قیمت داشته است؟
زیرا آحاد اقتصادی انتظار افزایش قیمت آن پس از رکود کرونا و همچنین نصف شدن استخراج در هفته آتی را دارند و همین انتظارات کافی است تا باعث رشد یک دارایی بدون ارزش ذاتی شود.
سوال دیگر: چرا اگر انتظارات قیمتی هست فقط در بورس این مقدار نمود دارد؟
پاسخ به این سوال به نظرم دیگر یک کلمه نیست و در عوض چند مورد است که جدی ترین آنها را ذکر می کنم:
1- برای مدت های طولانی بورس ایران بازاری بسیار کوچک و فعالیت در آن بسیار پر اصطکاک بود. احتمالا خیلی از شما کاغذهای سهام نسل های قبل را به یاد دارید.
فقط در یک و نیم سال گذشته حجم کدهای حقیقی و حقوقی در بورس ایران حدودا ده برابر شده است که اکثر آنها دسترسی به اینترنت دارند.
بنابر این دیگر راحت ترین حمله سفته بازانه برای حفظ دارایی ها، صرافی های میدان فردوسی نیست بلکه صفحه موبایل و وبسایت کارگزاری است.
2- جامعه ایرانی باور دارد که بورس و رشد آن مورد حمایت دولت است ولی خودرو و دلار نه تنها حمایت نمی شوند، بلکه با سرکوب قیمتی مواجه هستند.
3- آثار جدی تمایل افزایش قیمت را در قیمت خودرو، دلار و مسکن و طلا می توان یافت ولی این بار (بازهم به دلیل 1)، نوبت این دارایی هاست که با وقفه زمانی پس از مدتی به دنبال حمله های سفته بازانه به بورس فراگیر شده و کم اصطکاک ایران حرکت کنند.
