درگذشت اقتصاددان مشهور ایران بر اثر عارضه کرونا

درگذشت غم انگیز دکتر فریبرز رئیس دانا را به خانواده محترم و همه دوستان و دوستدارانش تسلیت میگویم.

فریبرز رئیس‌دانا (متولد ۱۳۲۷ – درگذشته ۲۶ اسفند ۱۳۹۸)، اقتصاددان ایرانی، استاد اقتصاد دانشگاه تهران و دانش‌آموخته دکتری اقتصاد از مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی از مدرسه اقتصاد لندن بود. وی بیش از ۱۵ جلد کتاب در خصوص مسائل اقتصادی و سیاسی تالیف کرده و چندین کتاب شناخته شده را نیز به فارسی ترجمه کرده بود.

در پی دنیاگیری کروناویروس در ایران، فریبرز رئیس دانا که از ۲۰ اسفندماه ۹۸ با علائم کروناویروس در بیمارستان بستری شده بود، صبح روز ۲۶ اسفندماه در بیمارستان تهران پارس درگذشت.روحش شاد و یادش گرامی

وام از صندوق بین المللی پول مفید است یا مضر؟ / محمدرضا منجذب

🔹صندوق بین‌المللی پول و نهادهای بین‌المللی مشابه آن، به‌طور معمول منابع خود را از حق عضویت کشورهای عضو تأمین می‌کنند و با توجه به شرایط یا درخواست کشور متقاضی، نسبت به پرداخت وام و کمک‌های مالی اقدام می‌کنند. ایران نیز از اعضای برخی از این سازمان‌ها و نهادها مانند صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و بانک توسعه اسلامی است. ایران با وجود عضویت در این سازمان‌ها و نهادها، حداقل در سال‌های اخیر، از گزینه استقراض استفاده نکرده است. البته این نوع استقراض‌ها، مزایا و معایبی برای کشور به همراه دارند.

 

❄️مزایا:

♦️با توجه به بی‌بهره بودن وام‌های اعطایی صندوق بین‌المللی پول، از این امکان استفاده کرد. در این خصوص، دو مزیت برای اقتصاد ایران به ارمغان خواهد آمد. یکی اینکه دولت می‌تواند از منابع کم‌بهره این نهاد استفاده کند، تا بتواند ریسک‌های کسری بودجه را کاهش دهد، نکته دوم این است که در صورت بالفعل شدن این موضوع نظارت صندوق بین‌المللی پول بر اقتصاد کشور و اصلاحات، شکل جدی‌تری به خود خواهد گرفت و یک چارچوب مشخص برای حرکت اقتصاد تعیین خواهد شد.  بانک مرکزی می‌تواند از این شیوه، برای اصلاحات در بانک‌های داخلی استفاده کند و اعطای خطوط اعتباری را منوط به اصلاح شاخص‌های بانکی بر اساس استانداردهای بین‌المللی کند.

 ♦️صندوق بین‌المللی پول یک فرآیند اصلاحی را از ما درخواست می‌کند و این یک گزینه برای اقتصاد کشور ماست که در آن تعادل اقتصادی به سمتی است که بوروکراسی تابع اصلاحات اقتصادی نیست، در نتیجه اگر تصمیم سیاستگذار بر این نهاده شود که قصد اصلاحات را داشته باشد و بعد با مقاومت بوروکراسی اداری در مقابل اصلاحات مواجه شود، می‌تواند از این عامل خارجی استفاده و دستگاه‌ها را به سمتی هدایت کند که مجبور به انجام اصلاحات باشند.

 

❄️معایب:

 ♦️صندوق بین‌المللی پول خواستار  یک بازنگری اساسی در ترازنامه بانک‌ها بر اساس معیارها و استانداردهای بین‌المللی است. به نظر می‌رسد کاری که بانک مرکزی در این خصوص انجام می‌دهد و فشاری که بر بانک‌ها قرار میدهد، برای اینکه در روند بازنگری در سودهای موهومی و توزیع آن بر سهامداران، بازبینی اساسی صورت گیرد، یک گام مهم است. 

♦️اگرچه برخی معتقدند این وضعیت می‌تواند وضعیت بورس را نسبت به گذشته بدتر کند، اما اگر با شرایط کنونی بانک‌ها، قصد داشته باشیم سودی را که در اصل وجود ندارد، توزیع کنیم در نهایت واقعیت بر اقتصاد کشور آوار خواهد شد.

♦️همچنین سیاست‌های تعدیل ساختاری صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی از طریق ملزم‌کردن کشورها به قطع هزینه‌های آموزش، بهداشت و درمان، حذف یارانه‌های غذا و حمل‌ونقل، بی‌ارزش کردن پول ملی برای ارزان‌تر شدن صادرات، خصوصی‌سازی دارایی‌های ملی و فریزکردن دستمزدها برای بازپرداخت بدهی‌های کشورهای وام‌گیرنده حصول اطمینان می‌کنند. چنین اقداماتی که به‌عنوان سفت‌کردن کمربندها شناخته شده است، فقر را افزایش و توانایی کشورها را برای توسعه اقتصادهای داخلی نیرومند کاهش می دهد.

❄️نتیجه: در اقتصاد هر انتخابی هزینه ای دارد. در شرایط کنونی تحریم ها و محدودیت درآمدهای ارزی وام از صندوق می تواند فرصتی مناسب برای استفاده از آن در جهت تحدید ویروس کرونا در کشور و یک گشایش ارزی کوتاه مدت تلقی گردد، بشرطی که بطرزی هوشمندانه شرایط صندوق را تعدیل نماییم تا بتوان از ضررهای پیش گفته کاهش داد.

بررسی هشدارهای ارائه شده در خصوص بازار سرمایه / مجتبی کریم آقایی

 مدتهاست که در خصوص ریزش بازار بورس هشدارهایی در این سایت داده شد و بخصوص برای افرادی با سرمایه کم و ناآشنا نسبت به بازار سرمایه. طی چند روز گذشته شاخص سهام بیش از10 درصد ریزش داشته و ارزش خیلی از سهام ها کاهش چشم گیری داشته است.

بنابراین به هشدارهای اقتصادی جهت حفظ دارایی هایمان توجه لازم را بفرمایید . البته ذکر این نکته ضروری هست که قیمت دربازارها در واحد زمان ، بالا و پایین میگردند و مهم این است که سرمایه ما تحت چرخه های نوسانی،کاهش نیابد.

بانکهای مرکزی و شرایط بحرانی

 

🌀 سهم دارائی های بانکهای مرکزی دنیا از GDP کشورها

🔹بانک مرکزی ژاپن 107% GDP

🔹بانک مرکزی اروپا 40% GDP

🔹فدرال رزرو آمریکا 20% GDP

🔶 بحران کرونا عامل کاهش فعالیت های اقتصادی کشورها و افت سودآوری شرکتها و در نتیجه خروج سرمایه از بازار سهام است، به گونه ای که در هفته گذشته به تنهایی 4 تریلیون دلار از ارزش بورسهای جهانی ناشی از این موضوع حذف شد

🔶 در این شرایط، بانکهای مرکزی دنیا عموما در بازار دخالت کرده و از طریق تامین نقدینگی و خرید مستقیم اوراق و سهام اقدام به حمایت از بازار و کاهش اثرات منفی آن بروی اقتصاد ملی می کنند.

🔶 امروز در بازار ایران شاهد قفل شدن معاملات در کف قیمت بودیم که نهایتا باعث سقوط 17400 واحدی شاخص و زیان سرمایه گذاران شد ... این روند می تواند ادامه دار باشد و راهکار عملی آن مشابه دنیا، ایجاد ساز و کار دخالت بانک مرکزی در بازار از طریق خرید اوراق و سهام شرکتها است، تا ضمن کاهش ریسک، اثرات نامطلوب افت بازار از جمله کاهش ارزش ریال (بالا رفتن طلا و ارز) قابل کنترل باشد.

اقتصاد منتظر / محمدرضا منجذب

 

⭕️شاید جان مینارد کینز، اولین اقتصاددانی بود که به روشنی به نقش ویژه انتظارات و تغییرات آن در عملکرد اقتصادی پی برد و برای الحاق مقوله انتظارات به نظریه اقتصادی و تحلیل اثرات و پیامدهای این مقوله تلاش نمود. میلتون فریدمن اقتصاددان پول‌گرا با ارائه فرضیه انتظارات تطبیقی و وارد نمودن آن در تحلیل اقتصاد کلان، نتایج جدیدی را از نقش ویژه انتظارات در عملکرد اقتصادی و نیز نظریه اقتصاد کلان ارائه نماید. کم کم اهمیت روز‌افزون نقش انتظارات در نظریه اقتصادی روشن شد تا آنکه نظریه‌پردازان کلاسیک جدید با ارائه فرضیه انتظارات عقلایی، انقلابی را هم در بحث انتظارات و هم در نظریه اقتصاد کلان به راه انداختند.

⭕️امروزه نفش انتظارات در اقتصاد و در ابعاد خرد و کلان بر هیچ اقتصاددان و غیر اقتصادانی پوشیده نیست. بعنوان نمونه در اقتصاد خرد گفته میشود که انتظار از افزایش در درآمد در آینده بر تقاضای حال مصرف کننده تاثیری مثبت دارد. تحلیلی مشابه از انتظار افزایش قیمت کالا در آینده برای تقاضای کنونی مطرح میشود. تاثیر اخبار خوب و بد که بر انتظارات تاثیر می گذارد از جمله مباحث دیگری است که بازارهای مختلفی منجمله بورس و ارز را تحت تاثیر قرار می دهد. البته بحث انتظارت و تاثیر آن بر متغیرهای اقتصادی در همه اقتصادها کم و بیش مطرح است. بعنوان نمونه روابط سیاسی و اقتصادی بین چین و آمریکا و تاثیرات این اخبار مثبت یا منفی بر بازارهای داخلی و جهانی را تجربه کرده ایم.

⭕️امروزه و در سال های اخیر نقش انتظارات در اقتصاد کلان و بازارهای خرد را در اقتصاد ایران تجربه کرده ایم. از خروج آمریکا از برجام و نقش انتظارات و تاثیر آن بر بازار ارز بویژه و سایر بازارها میتوان بعنوان پاشنه آشیل تحولات اقتصاد ایران طی دو سال اخیر نام برد که تورم بالایی را به اقتصاد ایران تحمیل کرد. انتظارات طی این مدت شاید بالاترین تاثیر را داشت، به نحوی که اقتصاد ایران را می توان اقتصاد منتظر نامید. اخبار (داخلی و خارجی) مثبت و منفی زیادی اتفاق افتاد و اتفاقا هرکدام بر اقتصاد کلان  و خرد و بازارهای مهمی چون مسکن، ارز، خودرو، طلا، سکه، اقلام خوراکی و... تاثیر گذاشت.

⭕️سوالی که اکنون مطرح هست اینکه انتظارات چند در صد در اقتصاد ایران تاثیر داشته است؟ و معقول این است که چند درصد تاثیر داشته باشد؟

⭕️پاسخی ابتدایی ولی مهمی که میتوان داد، اینکه احتمالا هرچه نقش انتظارات بیشتر باشد و حساسیت بازاری به آن بیشتر باشد مدیریت آن بازار سخت تر است. به عبارتی دیگر باید بتوانیم بر انتظارات بازیگران اقتصادی (اعم از تولیدکنندگان، توزیع کنندگان، مصرف کنندگان و ...) تاثیر داشته باشیم. ایجاد اخبار مثبت ولی بدون پشتوانه هرچند میتواند تسکینی بر بازاری بخصوص باشد ولی در طول زمان با تسری اطلاعات واقعی و صحیح میتواند انتظارات را به سمت و سویی ببرد که مورد انتظار سیاستگذار نباشد. به همین دلیل اعتماد بازیگران اقتصادی نباید از سیاستگذار دچار خدشه گردد.

⭕️به نظر میرسد علاوه بر نکته مزبور باید به این موضوع هم اشاره کرد که مبانی تولیدی داخلی بازار داخلی کالای بخصوص و مورد تحلیل چقدر وابسته به مبانی قوی داخلی هست یا خیر؟ این عاملی مهم تلقی می گردد. اکثر بازارهایی که وابستگی بالاتری به ارز و واردات (چه در تولید و چه غیر تولید) دارند و به تبع آن  انتظارات و شکل گیری آن تاثیری سریع تر و زودتر بر آنها دارد، بعبارت دیگر حساسیت چنین بازارهایی از انتظارات بیشتر هست و بالعکس.

⭕️همانطور که گفته شد نباید از سیاستگذار نزد بازیگران اقتصادی سلب اعتماد شود. در چنین مواردی توصیه می شود سیاستگذاران بجای اعلام سیاست بیشتر به فکر اعمال سیاستهای معقول در جهت حرکت معقول اقتصاد به سمت جلو باشد.

⭕️در پایان لازم است به نقش پارامترهای غیر اقتصادی تاثیر گذار بر انتظارات در اقتصاد ایران اشاره کرد، که نحوه برخورد با این مشکلات و تعامل با بازیگران بین المللی از جمله راهکارهای مناسب قابل توصیه است. در کل هر چقدر اقتصاد از انتظار دورتر شود و انتظارات تاثیر کمتری داشته باشد، میتواند معقول تر و بلندمدت تر حرکت کند. باید عوامل ایجاد کننده انتظاراتی که اقتصاد را معطل نگه میدارد به حداقل ممکن رساند.

💠64 پادزهر اقتصادی کرونا

🔹راهکارهای سیاستی طرف تقاضا

 

 ایجاد حساب اعتباری ماهانه جهت خرید آنلاین، برای افراد آسیب پذیر که فقط قابلیت خرید داشته باشد و بتدریج با حساب یارانه تسویه شود.

 تأسیس صندوق‌های حمایتی از اقشار فرودست با کمک‌های داوطلبانه اقشار فرادست و نخبگان نظام.

 ترویج و سازماندهی مسئولیت اجتماعی شرکتی جهت تأمین منابع لازم برای مقابله با کروناویروس.

 اعطای بسته معیشتی و یارانه نقدی جهت تأمین حداقل نیازهای خانوارهایی که به‌دلیل شرایط بازارها، درآمدشان افت کرده است مانند رانندگان تاکسی و اتوبوس، کارگران بخش­ های خدماتی، راهنماهای تورهای گردشگری و...

 افزایش حمایت‌های مالی از کسب و کارهای آسیب‌پذیر نظیر افزایش دوره بازپرداخت وام‌ها و کاهش هزینه تأمین مالی (نرخ بهره)، گسترش کانال‌های تأمین مالی مستقیم.

 بازرسی و نظارت مستمر بر قیمت عرضه و کیفیت اجناس فروخته شده فروشگاه‌های آنلاین.

 پرداخت هزینه‌های بیمه بیکاری برای چند ماه به‌ کارکنان واحدهای خدماتی و شرکت‌های کوچک ‌‌و کارگران ساختمانی و... که به‌دلیل کروناویورس بیکار شده‌اند.

 نظارت بر زنجیره تأمین کالاهای تولیدی و واکنش سریع و انعطاف‌پذیری به تغییرات زنجیره عرضه.

 تلاش برای افزایش تاب‌آوری زنجیره عرضه از طریق استفاده از منابع جایگزین، ثبات در زنجیره تأمین و ارتباط حداکثری با تأمین‌کننده‌ها

 برقراری امکان ظرفیت تولید اضافی برای جبران نوسانات زنجیره عرضه.

 ارتباط متقابل زنجیره تأمین کسب و کارها، بین استان‌های کشور.

 هماهنگی و ارتباط در بازاریابی و فروش محصولات و همچنین پاسخگویی به شوک‌های تقاضا.

 رصد روزانه آمار تولیدات مواد و مصرف ملزومات بهداشتی

 پرداخت یارانه‌های آموزش نیروی کار و خرید خدمات دورکاری کسب‌وکارها.

 

🔹راهکارهای سیاستی طرف عرضه محصولات مرتبط با مقابله و درمان کروناویروس

 

این بخش معطوف به انواع سیاست‌هایی است که ظرفیت انعطاف‌پذیری بخش عرضه برای تولید هرچه بیش‌تر محصولات مورد نیاز در دوره بحران و نیز مقابله با شوک‌‌های منفی تقاضا را بیش‌تر می‌کند. مثال‌‌هایی از چنین سیاست‌هایی عبارتند از:

 کاهش عوارض گمرکی روی مواد اولیه زنجیره تأمین محصولات مورد نیاز در دوره بحران

 کاهش و به تعویق انداختن پرداخت‌های مالیاتی کسب و کارها تا برگشت فروش آنها به سطوح قبلی

 کاهش هزینه مبادلاتی و بهبود کارآیی زنجیره تأمین از طریق ایجاد بستر‌های الکترونیک جفت و جورسازی (Matching) مختص زنجیره تأمین محصولات و تجهیزات پزشکی مربوط به پیشگیری و درمان کروناویروس

 پرداخت حق بیمه سهم کارفرمایانی که با وجود مشکلات به‌وجود آمده نیروی کار خود را اخراج نکرده یا کمترین تعدیل نیروی کار را داشته باشند

 طراحی بسته‌های حمایتی برای کسب‌وکارهایی که از کاهش تقاضای عمومی متضرر شده‌اند

 رایزنی برای کاهش دوره تسویه حساب فروشگاه‌های اینترنتی با صاحبان مشاغل خرد از دو ماه به کمتر از یک‌ماه جهت بهبود وضعیت نقدینگی آنها

 کاهش اجاره‌بهای کسب و کارهایی که از املاک و مستغلات دولتی، شبه دولتی و نهادهای حاکمیتی نیروی کار خود را اخراج نکرده یا کمترین تعدیل نیروی کار را داشته باشند

 به تعویق انداختن پرداخت‌های هزینه‌ای نظیر قبوض آب، برق، گاز و تلفن تا زمان عادی شدن شرایط

 به تعویق انداختن عوارض نوسازی شهرداری‌ها و فاضلاب و پسماند تا زمان عادی شدن شرایط

 کاهش و به تعویق انداختن پرداخت حق بیمه تأمین اجتماعی کارگران تا زمان عادی شدن شرایط

 کوتاه کردن زمان صدور مجوزهای کسب و کار برای جلوگیری از مراجعات

 توجه بیشتر به شرکت‌های درگیر تولید تجهیزات پزشکی، مانند لباس‌های محافظتی، ماسک و...

 منع صادرات و تسهیل در واردات کالاهایی که به تولید تجهیزات پزشکی، بهداشتی و... کمک می‌نمایند.

برای مقابله با کرونا سیاست پولی انبساطی آمریکا و کانادا شروع شد

 ️ترامپ با اعلام‌ حالت اضطراری ملی گفت ، مهمترین مساله این است که بدانیم اعلام حالت اضطرارى ملى ، میلیاردها دلار دیگر در اختیارمان میگذارد تا شیوع کرونا را به بهترین نحو ممکن کنترل کنیم .

♦️آمریکا آماده یک کاهش نرخ بهره فوری و تزریق حجم بالایی از نقدینگی است که فقط بسته حمایتی این کشور شامل ۹۰۰ میلیارد دلار کاهش مالیات میباشد و بنظر با اعلام بسته های حمایتی دولتها و بانکهای مرکزی کشورهای جهان باید آماده حرکت صعودی ملایم و آرام و با احتیاط بازارهای جهانی باشیم .

♦️بانک مرکزی کانادا نیز ، در حمایت از اقتصاد و بازارها ، نرخ بهره را از ١.٢٥٪؜ به ٠.٧٥٪؜ کاهش داد

♦️گروه G7 نیز روزهای یکشنبه و دوشنبه جهت مقابله با بحران بهداشتی بوجود آمده تشکیل جلسه داده و تصمیمات مهمی از جمله تغییر در نرخ بهره را خواهد گرفت که ممکن است بازارها ، با گپ قابل توجه بازگشایی شوند .

♦️ در این دقایق حرکت صعودی شاخصهای داوجونز و نفت تا ۳۵ دلار                                                                   

🔹سیاستهای انبساطی پولی بطور تجربی تاثیری مثبت بر تولید و بازارهای موازی در کشورهای توسعه یافته داشته است. احتمالا تاثیری افزایشی بر نفت (البته کمتر)، طلا و  بورس خواهد داشت. ارزش دلار در سطح بین المللی نسبت به سایر اسعار کاهش می یابد. احتمالا کشورهای اروپایی هم سیاست انبساطی خواهند داشت      

کرونا ضربه‌ای جدید بر اقتصاد درحال ریکاوری/جنت یلن

 ️

♦️اقتصاد‌دان دیگری که درباره تاثیرات اقتصادی ویروس کرونا هشدار داده، جنت یلن رئیس سابق فدرال رزرو است. یلن از سال ۲۰۱۴ تا سال ۲۰۱۸ به‌عنوان پانزدهمین رئیس فدرال رزرو بر بالاترین کرسی بانک‌مرکزی آمریکا تکیه زده بود؛ یلن همچنین استاد کسب‌وکار در مدرسه اقتصادی دانشگاه برکلی کالیفرنیا است. رئیس سابق فدرال رزرو معتقد است که اگر ویروس کرونای جدید شیوع زیادی در سراسر دنیا داشته باشد، می‌تواند تاثیرات قابل‌توجهی بر اقتصاد اروپا داشته باشد و علاوه بر آن اقتصاد آمریکا را وارد مرحله رکود کند. یلن معتقد است، وضعیت چشم‌انداز اقتصادی ایالات‌متحده، در صورت شدید نبودن آثار اقتصادی کرونا، خوب ارزیابی می‌شود؛ هرچند به غیر از کرونا نیز ریسک‌های زیادی اقتصاد این کشور را تهدید می‌کنند.

♦️یلن در ادامه صحبت‌های خود که در نشست موسسه بروکینگز در ایالت میشیگان ایراد شده بود، به وضعیت اقتصاد جهانی در دوران شیوع ویروس کرونا نیز اشاره کرده است. این اقتصاددان آمریکایی اعتقاد دارد: به‌طور کلی اقتصاد جهانی قبل از شیوع ویروس کرونا تا حدودی وضعیت شکننده‌ای داشت. شیوع کرونا می‌تواند علاوه بر ضربه به بدنه اقتصاد، اثر اقدامات انجام شده برای ریکاوری و بازیابی اقتصادی را تضعیف کند. یلن همچنین اضافه کرد تعطیل شدن کارخانه‌ها در چین به‌دلیل شیوع ویروس تاثیر بسیار عمیقی بر زنجیره تامین تولید در سطح دنیا خواهد گذاشت و به این دلیل این کشور از بزرگ‌ترین بازیگران زنجیره تامین مواد و کالاهای واسطه‌ای در دنیا است. همچنین یلن شوک‌های بخش تقاضا را نیز از عوامل مهم اثرات اقتصادی کرونا دانست. او دراین‌باره گفت: به‌دلیل اینکه بسیاری از مردم قرنطینه هستند و علاوه بر آن سفرهای خود را نیز لغو کرده‌اند، هزینه‌کردهای مصرف‌کننده به مقدار قابل توجهی کاهش خواهد داشت. استاد دانشگاه برکلی کالیفرنیا درباره کاهش بازدهی اوراق خرانه ۱۰ ساله ایالات‌متحده در اثر نگرانی‌های ناشی از گسترش ویروس نیز اشاره کرد. بازدهی این اوراق با کاهشی سریع، شوک مهمی به بازارهای مالی جهانی وارد کرده است. یلن دراین‌باره اظهار کرد: تمام توجه افراد حاضر در بازار اکنون به فدرال رزرو جلب شده است؛ آنها انتظار اقداماتی حمایتی از فدرال رزرو را دارند.

♦️اکنون در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، مقدار نرخ‌های بهره واقعا پایین است، و با اینکه در ایالات‌متحده هم مقدار نرخ بهره پایین است، ولی تا حدودی بیشتر از کشورهای هم‌رده خود است؛ به همین دلیل فدرال رزرو می‌تواند هنوز توسط ابزار نرخ بهره خود به حمایت از بازار بپردازد.

ناکارایی های سازمانی/ رابین هنسون

 

بعضی تصور می کنند اقتصاددانان معتقدند شرکت ها از نظر اقتصادی کارا هستند یعنی هزینه های خود را مینیمم و سود را ماکزیمم می کنند و این گاهی دستاویزی برای مسخره کردن اقتصاددانان توسط سایر شاخه های علوم اجتماعی می گردد. البته واقعیت دارد که کارایی فرض استاندارد کتاب های درسی و مدل های ریاضی است. اما در طول سالیان من قانع شده ام که این فرض بسیار از واقعیت دور است و فکر نمیکنم اقتصاددان دیگری هم به آن معتقد باشد. در نهایت مثال های بسیاری از همه گیری پایدار ناکارایی سازمانی وجود دارد.

1. تهدید محرک کارایی – وقتی شرکت ها با رقابت شدید از سمت دیگران مواجه می شوند ناگهان شاهد حجم زیادی از رشد بازده کاری هستیم. هرچند این سوال پیش می آید اگر این پیشرفت ها ممکن بودند چرا زودتر به وقوع نپیوستند. مثلا تولید کنندگان سنگ آهن آمریکایی برای یک قرن با هیچ رقابت خارجی مواجه نبودند، تا اینکه از اوایل دهه 1980 تولیدکنندگان برزیلی شروع به ارائه محصولات خود با قیمت پایین تر در بازار شیکاگو کردند. در مقام پاسخ، در مدت چند سال بازده مواد اولیه بیش از 50% درصد، بازده نیروی کار 200% رشد کردند. همچنین در این دوره بازده سرمایه نیز رشد داشت و بیشتر این بهبود کارایی مرتبط به تغییر نحوه انجام کار بود.

2. چوب خشک با دوام  – شرکت ها عموما کارمندانی را که همه به عدم کارآیی می شناسند را نگه می دارند و تنها پس از رکود اقتصادی یا تغییر مالکیت شرکت اخراج می کنند.

3. اختراع دیگری – شرکت ها معمولا تمایل به استفاده از روش هایی که در جای دیگری بوجود آمده ندارند و ترجیح می دهند تغییراتی را اعمال کنند که در نهایت افتخار آن به نام افراد درون شرکت تمام شود.

4. خبررسانی ملایم – بسیاری شرکت ها از رساندن خبر بد به مقام بالاتر متنفرند. شرکت جنرال موتورز در سال 2014 مجبور به بازخوانی و پس گرفتن حدود 30 میلیون خودروی خود به دلیل مشکل استارت شد درحالیکه این ایراد حداقل برای یک دهه درون شرکت شناخته شده بود ولی مدیران بالایی از آن بی اطلاع بودند. یک مشکل سازمان ها این است که افرادی که خبر بد را میرسانند عموما مجازات می شوند انگار که آنها مسئولش بوده اند.

5. بله قربان – اگر روسا عقایدشان را پیش خود نگه دارند آنگاه می توانند بفهمند کارمندانشان چگونه فکر می کنند، اما عموما خلاف این امر اتفاق می افتد. روسا زیردستان شان را با عقاید خود بمباران می کنند و کسانی که نظرات آن را زیر سوال ببرند مجازات می نمایند.

6. مصاحبه – شواهد چندانی وجود ندارد که مصاحبه های کاری باعث کسب اطلاعات در مورد عملکرد شغلی کاندیداها می شوند و عملا این مصاحبه ها فایده ای در جذب افراد مناسب تر برای کار در شرکت ندارند.

7. مدرک گرایی – شرکت ها تمایل بیشتر به استخدام افراد با مدارک بیشتر دارند چون روی کاغذ بهتر بنظر میرسد حتی اگر فکر کند شخص دارای مدرک پایین تر عملکرد بهتری خواهد داشت.

8. نه به آزمون و خطا – شرکت ها به ایده آزمون و خطا مقاومت نشان میدهند مثلا تلاش برای یافتن بهترین تنوع محصولی، زیرا آزمون و خطا یعنی نادانی خود را بپذیرند.

9. عدم ثبت سابقه – جلسات مملو از افرادی هستند که دست به پیش بینی در مورد نتایج تصمیمات میزنند ولی شرکت ها این مطالب را ثبت نمی کنند تا بفهمند دقت آن تحلیل ها و پیش بینی ها چقدر بوده است.

10. پاداش چاپلوسی – شرکت ها افرادی را که در مورد توانایی های خود دائما زیاده گویی نمی کنند نادیده می گیرند حتی اگر برتری های آنها بر همه هویدا باشد.

11. سیلوی اطلاعات – گروه ها و بخش های سازمان ها مجازند اطلاعات خود را مخفی نگه دارند و با دیگران به اشتراک نگذارند هرچند اگر کل سازمان برای هدف مشترکی کار می کنند درحالیکه این مخفی کاری سودمند نیست.

12. مشاور قابل پیش بینی – مشاوران گران قیمتی که از خارج سازمان استخدام می شوند بطرز عجیبی همیشه راهنمایی هایی بشدت قابل پیش بینی ارائه می کنند که با عقاید فرد استخدام کننده هم جهت است.

فرضیه من در مورد دلایل این ناکارایی ها این است که افراد و گروه های مرتبط به آنها از این اعمال سود میبرند و فشار ناشی از سیاست (روابط قدرت درون سازمانی) قوی تر از فشار رقابتی روی شرکت است. اگر بسیاری از این ناکارایی ها واقعی باشند می توان تصور کرد مقررات گذاران دولتی بتوانند با طراحی خود به نفع رفاه عمومی اقدام کنند. اما از طرف دیگر خود آژانس های دولتی هم ناکارا هستند که باعث می شود مقرراتی را تصویب و اجرا کنند که با افزایش کارایی همگام نباشد.

پروفسور بالتازار

یادی از دکتر بالتازار، پایه‌گذار انستیتو پاستور نوین ایران؛ پزشکی که طاعون و وبا را در ایران ریشه‌کن کرد.

روزهای آخر کاری‌ام در ایران چه زیبا و پویا می‌گذرد؛ علاوه بر تولید، باید در پی بهبود کیفیت واکسن وبا هم باشم. مرحله خشک کردن از طریق انجماد (لیوفیلیزاسیون) در آخرین مرحله ساخت واکسن وبا را تمام کرده‌ام. ساعت یک بامداد است و حالا می‌توانم بروم و راحت بخوابم.

این روزها چقدر نیاز داریم به یک دکتر بالتازار...